امروزه سلامتی یکی از مهمترین دغدغه های انسان به شمار می آید. اما متأسفانه بسیاری از بیماری هایی که سلامتی ما را تهدید می کنند، درمان کامل و قطعی ندارند. یکی از این بیماری های مهم، ویروس پاپیلوم انسانی یا HPV است که هر ساله میلیون ها نفر در سراسر دنیا را درگیر خود می کند.
HPV یک عفونت ویروسی شایع است که از طریق تماس پوستی و جنسی منتقل می شود. اگرچه اغلب موارد عفونت HPV بدون علامت هستند و به خودی خود برطرف می شود، اما برخی انواع آن می توانند منجر به بروز زگیل تناسلی و حتی انواع خاصی از سرطان ها از جمله سرطان دهانه رحم شوند.
پس با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی جامعی از ویروس اچ پی وی، راه های انتقال و پیشگیری، علائم، درمان و ارتباط آن با انواع سرطان ها بپردازیم و راهکارهایی برای حفظ سلامتی در برابر این ویروس مهلک ارائه دهیم.
HPV چیست؟
همانطور که گفتیم ویروس پاپیلوم انسانی، یک عفونت ویروسی شایع است که از طریق تماس پوستی و جنسی منتقل می شود. این ویروس انواع مختلفی دارد که برخی از آن ها می توانند منجر به ایجاد زگیل های تناسلی یا حتی سرطان هایی مانند سرطان دهانه رحم شوند.
HPV یک ویروس پوششی DNA است که به پوست یا مخاط دستگاه تناسلی متصل می شود. بیش از 100 نوع HPV وجود دارد که حدود 40 نوع آن ممکن است در ناحیه تناسلی موجب عفونت شود. از این 40 نوع نیز، تقریباً 12-15 نوع آن به عنوان انواع پرخطر شناخته می شوند که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهند.
عفونت HPV معمولاً از طریق رابطه جنسی واژینال، دهانی یا مقعدی با فرد آلوده منتقل می شود. همچنین ممکن است از طریق تماس پوست به پوست نیز انتقال یابد.
اکثر افرادی که به HPV آلوده می شوند، هیچ نشانه یا علامتی ندارند. سیستم ایمنی بدن معمولاً ظرف 1 تا 2 سال ویروس را دفع می کند. اما در برخی افراد، عفونت ممکن است باقی بماند و باعث عوارضی مانند زگیل تناسلی یا سرطان های مرتبط با HPV شود. تنها راه تشخیص عفونت HPV، انجام آزمایش پاپ اسمیر یا آزمایش DNA ویروس است.
راه های انتقال بیماری HPV یا زگیل تناسلی
عفونت HPV زمانی بروز می کند که این ویروس از طریق یک بریدگی، خراش، یا پارگی کوچک روی پوست وارد بدن شود. HPV از راه های مختلفی منتقل می شود که مهم ترین آن ها تماس جنسی است. انتقال HPV بیشتر از طریق تماس مستقیم پوست به پوست در هنگام رابطه جنسی رخ می دهد. رابطه واژینال، دهانی یا مقعدی با فرد آلوده، باعث انتقال ویروس به طرف مقابل می شود.
علاوه بر این، استفاده از وسایل شخصی آلوده مانند لباس زیر یا حوله نیز خطر ابتلا به اچ پی وی را افزایش می دهد. همچنین در موارد نادرتر، ممکن است انتقال از مادر آلوده به نوزاد هنگام زایمان نیز رخ دهد.
شایان ذکر است که HPV می تواند حتی در صورت استفاده از کاندوم نیز منتقل شود، زیرا کاندوم تنها قسمت هایی از اندام تناسلی را می پوشاند. بنابراین تنها راه مطمئن برای پیشگیری، پرهیز از هرگونه تماس جنسی با افراد آلوده است.
آیا ممکن است از تماس با سطوح دچار HPV شویم؟
انتقال HPV از طریق تماس با سطوح و وسایل آلوده ممکن است، اما احتمال آن بسیار پایین است. ویروس HPV در خارج از بدن انسان قابلیت بقای چندانی ندارد و سریعاً غیرفعال می شود. بنابراین زمانی از طریق اشیاء و سطوح به این بیماری مبتلا می شوید که ویروس فعال از یک فرد آلوده مستقیماً به شما منتقل شود. برای مثال اگر شخصی به تازگی روی یک سطح یا وسیله آلودگی ایجاد کرده باشد و شما بلافاصله پس از آن با همان سطح تماس پیدا کنید، احتمال انتقال وجود دارد، ولی باز هم این احتمال بسیار ناچیز است.
به طور کلی تماس غیرمستقیم با سطوح آلوده نمی تواند منبع اصلی انتشار HPV باشد و اکثر موارد ابتلا از طریق تماس مستقیم پوستی و جنسی رخ می دهد.
انواع HPV
ویروس HPV دارای بیش از 100 نوع مختلف است که بر اساس پتانسیل بیماری زایی آن ها، به انواع زیر تقسیم می شوند:
- HPVهای کم خطر: این نوع، شایع ترین نوع اچ پی وی هستند و عموماً موجب زگیل های خوش خیم پوستی می شوند که معمولاً سیستم ایمنی بدن ظرف مدت کوتاهی آن ها را دفع می کند.
- HPVهای پرخطر: حدود 15 نوع از HPVها به عنوان پرخطر شناخته می شوند. این ها عبارتند از HPV 16، 18، 31، 33، 35، 39، 45، 51، 52، 56، 58، 59 و66. این انواع خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، مقعد، واژن، نای، حنجره و دهان را افزایش می دهند.
- HPVهای با خطر متوسط: این نوع اچ پی وی مانند HPV 68 خطر کمتری نسبت به انواع پرخطر دارند.
- HPVهای زگیل زا: انواعی از اچ پی وی مثل HPV 6 و 11 که باعث زگیل تناسلی می شوند.
شناسایی نوع HPV در تشخیص و درمان آن بسیار حائز اهمیت است. پزشکان با آزمایش هایی مانند پاپ اسمیر، تست HPV و بیوپسی، نوع ویروس را می توانند تعیین کنند.
علائم و عوارض HPV
عفونت HPV معمولاً بدون علائم است و اغلب افراد آلوده، هیچ نشانه ای از بیماری ندارند. با این حال، برخی علائم شایع HPV را در ادامه بررسی می کنیم.
زگیل های تناسلی
زگیل تناسلی یکی از شایع ترین علائم عفونت اچ پی وی است که معمولاً توسط انواع کم خطر آن مثل HPV 6 و HPV 11 ایجاد می شود. زگیل های تناسلی معمولاً به صورت ضایعات پوستی کوچک، صاف یا خوشه ای شکل بر رو یا در داخل اندام تناسلی ظاهر می شوند. این زگیل ها معمولاً بی درد هستند و خارش خفیفی دارند و می توانند به تدریج رشد کرده و از چند میلی متر تا چند سانتی متر بزرگ شوند.
زگیل های تناسلی در زنان در ناحیه ولو، واژن، سرویکس، مهبل و پرینه و در مردان روی آلت تناسلی، مقعد، بیضه و ناحیه تناسلی ظاهر می شوند که با روش هایی مانند لیزر، یخ زدایی یا جراحی درمان می شوند. البته در برخی موارد به صورت خود به خودی نیز برطرف می شوند.
تورم و خارش ناحیه تناسلی
عفونت HPV می تواند موجب التهاب و تورم غدد لنفاوی در ناحیه تناسلی شود که با خارش همراه است.غدد لنفاوی مسئول دفاع در برابر عفونت ها هستند. وقتی ویروس HPV وارد بدن می شود، این غدد فعال شده و متورم می گردند.
در زنان، غدد لنفاوی در اطراف واژن و رحم قرار دارند که عفونت HPV می تواند موجب تورم و التهاب غدد لنفاوی در کشاله ران شود. این حالت با درد یا خارش در ناحیه تناسلی نیز همراه است. در مردان نیز غدد لنفاوی در سر آلت تناسلی و مقعد وجود دارند که در اثر HPV ملتهب و متورم می شوند و باعث خارش و درد در همان نواحی می گردند.
خون ریزی غیرطبیعی واژن
خونریزی غیرطبیعی از واژن می تواند نشانه ای از عفونت HPV باشد. در زنان مبتلا به HPV، این ویروس می تواند موجب تغییراتی در سلول های سطحی دهانه رحم و واژن شود که این تغییرات باعث التهاب و ضعیف شدن مخاط واژن می گردد. در نتیجه، خون ریزی واژینال غیرطبیعی بین دوره قاعدگی یا پس از رابطه جنسی ممکن است رخ دهد. این خونریزی معمولاً خفیف بوده، ولی طولانی تر از حالت عادی است.
خونریزی واژن به دنبال عفونت اچ پی وی باید هرچه سریع تر تحت بررسی پزشکی قرار گیرد. زیرا می تواند نشانه ای از تغییرات پیش سرطانی باشد که در صورت تشخیص به موقع، از پیشرفت آن جلوگیری می شود.
ویروس HPV عامل سرطان سرویکس
وقتی HPV وارد بدن می شود، ممکن است بر روی سلول های دهانه رحم اثر بگذارد. انواع پرخطر این ویروس قادرند DNA سلولی را تغییر دهند و موجب جهش سلولی شوند. این تغییرات در طول زمان منجر به تبدیل سلول های سالم به سلول های سرطانی می گردد.
معمولا ضایعات خود به خود و بدون دخالت از بین می روند اما در برخی موارد شدید، باعث سرطان می شوند. به طور معمول همه سرطان های دهانه ی رحم به دلیل ویروس HPV ایجاد می شوند. اما معمولا سرطان ها حدود 10 الی 20 سال پس از ابتلا به عفونت به وجود می آیند و در اوایل آلوده شدن علائمی ظاهر نمی شود. چون سرطان سرویکس ( دهانه ی رحم ) علائمی را به وجود نمی آورد باید آزمایشاتی انجام شود. این آزمایشات تغییرات سرویکس و مخاطی که عامل ایجاد سرطان هستند، شناسایی می کند. خانم های 21 الی 29 سال باید هر سه سال و خانم های 30 الی 65 سال باید هر پنج سال یک بار تست پاپ اسمیر و تست HPV انجام دهند. اگر جواب آزمایشات پاپ اسمیر خانم های بالای 65 سال نرمال بود دیگر نیازی به انجام آزمایش نیست. همچنین برای درمان زگیل تناسلی در اصفهان، خانم ها باید در همان مرکز تست های مختلفی را انجام دهند.
خوشبختانه با انجام آزمایشات غربالگری و واکسیناسیون، می توان از ایجاد سرطان دهانه رحم جلوگیری کرد. یادتان باشد هر چه زودتر HPV تشخیص داده شود، کنترل آن آسان تر است.
علائم عفونت HPV
این ویروس اگر عفونت کند عوارضی را به همراه دارد که شامل موارد زیر می شود:
- خونریزی بین دوران قاعدگی
- خونریزی بعد از رابطه ی جنسی
- درد در حین رابطه ی جنسی
- ترشحات واژن با بوی قوی
- ترشحات خونی واژن
- احساس درد در لگن
چگونه می توان از ابتلا به ویروس اچ پی وی پیشگیری نمود؟
اچ پی وی یکی از شایع ترین عفونت های مقاربتی است که متاسفانه خیلی ها از راه های پیشگیری آن بی خبرند. با این حال، راه های موثری برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس وجود دارد که با رعایت آن ها می تواند از ابتلا به اچ پی وی در امان بمانید.
بهترین و مهم ترین راه های پیشگیری زگیل و از این ویروس واکسیناسیون HPV است که برای نوجوانان و جوانان بسیار توصیه می شود تا از ابتلا به انواع خطرناک این ویروس جلوگیری کند. استفاده مرتب از کاندوم در تمامی انواع روابط جنسی از دیگر راه های مهم پیشگیری است که خطر ابتلا را به طور چشمگیری کاهش می دهد. همچنین محدود کردن تعداد شرکای جنسی و پرهیز از رابطه با افرادی که سابقه عفونت های مقاربتی دارند، توصیه می شود. در نهایت انجام معاینات غربالگری مانند پاپ اسمیر به طور دوره ای بسیار حائز اهمیت است.
به طور کلی رعایت موارد زیر به پیشگیری از ابتلا به اچ پی وی کمک می کند:
- واکسیناسیون
- استفاده از کاندوم در روابط جنسی
- محدود کردن تعداد شرکا
- عدم برقراری رابطه جنسی با فرد آلوده
- انجام معاینات و ازمایشات مخصوص به صورت منظم
- عدم استفاده از سرنگ به صورت مشترک
- رعایت بهداشت فردی
واکسن HPV و اهمیت آن
واکسن HPV یکی از مهمترین راه های پیشگیری از ابتلا به انواع خطرناک این ویروس و عوارض ناشی از آن مانند سرطان های مرتبط با HPV است.
واکسن HPV معمولاً در دو دوز و به فاصله 6 تا 12 ماه برای نوجوانان و جوانان توصیه می شود. این واکسن علیه 2 نوع HPV 16 و 18 که مسئول بیش از 70% موارد سرطان دهانه رحم هستند، ایمن است به طوری که تا 90% از ابتلا به انواع خطرناک این ویروس جلوگیری می کند. هر چه واکسیناسیون در سنین پایین تری انجام شود، اثربخشی بیشتری دارد.
بنابراین واکسیناسیون HPV بسیار مهم بوده و توصیه می شود دختران و پسران نوجوان، حتماً در سنین توصیه شده این واکسن را دریافت کنند تا در برابر ویروس اچ پی وی و عوارض خطرناک آن در امان بمانند.
البته حواستان باشد که اگر به عفونت و زگیل تناسلی مبتلا باشید ممکن است واکسن گارداسیل برای شما موفقیت آمیز نباشد. واکسن های ویروس HPV معمولا در سنین کم سازگارتر هستند. برای درمان زگیل تناسلی زنان در اصفهان و تزریق واکسن ویروس HPV می توانید به مراکز معتبر و پزشکان متخصص مراجعه کنید.
روش های درمان اج پی وی
عفونت ناشی از ویروس اچ پی وی را می توان با روش های مختلفی درمان کرد. اگرچه این ویروس را نمی توان به طور کامل از بین برد، اما روش های درمانی موثری برای کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری وجود دارد.
استفاده از داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر می تواند به التیام زودتر زگیل های ناشی از HPV کمک کند. همچنین روش هایی مانند لیزردرمانی، الکتروکوتری یا جراحی برای برداشتن کامل زگیل ها به کار می روند. در مراحل بعدی، در صورت بروز تغییرات پیش سرطانی، اقدامات درمانی تهاجمی تری مانند کرایوتراپی، لیزر یا کونیزاسیون انجام می شود. در نهایت اگر تومورهای سرطانی ایجاد شده باشند، برداشتن آن ها با جراحی صورت می گیرد.
درمان به موقع HPV بسیار حائز اهمیت است چرا که می تواند از پیشرفت آن به سمت عوارض جدی تر جلوگیری کند.
مهم ترین عارضه این بیماری ایجاد زگیل تناسلی است که با روش های زیر قابل درمان و کنترل است:
لیزر درمانی
یکی از روش های درمان این ویروس و زگیل لیزرتراپی است که بیشتر از سایر روش ها انجام می شود. در این روش از نور لیزر برای از بین بردن زگیل ها استفاده می شود. این روش معمولا برای کسانی که دارای چندین زگیل پشت هم هستند مناسب است.
کرایوتراپی
از دیگر روش های پرطرفدار درمان این عارضه کرایوتراپی است. در این روش درواقع زائده زگیل را منجمد ی کنند تا از بین برود؛ که برای این کار از نیتروژن مایع با دمای خیلی پایین استفاده می کنند.
الکترو کوتری
درمان دیگر ضایعات زگیل سوزاندن آن ها است که کمی دردآور نیز می باشد. در این روش با وارد کردن جریان الکتریکی به زائده های زگیل آن ها را سوزانده و از بین می برند.
جراحی
جراحی آخرین روش درمانی است که در صورتی که سایر روش ها برای از بین بردن زگیل مناسب نبودند و پاسخ موفقیت آمیزی نداشتند، استفاده می شود. درمان زگیل با این روش تقریبا قطعی تر از سایر روش ها است اما عوارض جانبی هم ممکن است داشته باشد. در جراحی، زگیل های تناسلی را به وسیله ابزار های مخصوص برش داده و جدا می کنند و سپس محل مورد نظر را بخیه می زنند.
خلاصه
به طور خلاصه می توان گفت، ویروس پاپیلوم انسانی یا اچ پی وی یک عفونت مقاربتی بسیار شایع است که از طریق تماس پوستی و جنسی منتقل می شود. انواع مختلف این ویروس وجود دارد که برخی پرخطر بوده و می توانند منجر به ابتلا به سرطان هایی همچون سرطان دهانه رحم شوند.
علائم اولیه عفونت HPV معمولاً شامل زگیل تناسلی و تغییرات پاپ اسمیر است. اما متاسفانه اکثر موارد بدون علامت بوده و تنها راه تشخیص، انجام آزمایشات اختصاصی می باشد.
خوشبختانه راه هایی برای پیشگیری از ابتلا به HPV وجود دارد که مهم ترین آن واکسیناسیون و رعایت نکات بهداشتی در روابط جنسی است. همچنین تشخیص سریع و درمان به موقع می تواند از بروز عوارض جلوگیری کند. بنابراین آگاهی و توجه به سلامت جنسی و انجام مراقبت های دوره ای بسیار توصیه می شود.
HPV چگونه منتقل می شود؟
HPV بیشتر از طریق تماس مستقیم پوستی و رابطه جنسی (واژینال، دهانی یا مقعدی) منتقل می شود. همچنین ممکن است از طریق تماس غیرمستقیم با وسایل شخصی آلوده مانند حوله یا لباس زیر نیز منتقل شود.
آیا اچ پی وی می تواند بدون رابطه جنسی منتقل شود؟
بله، امکان انتقال HPV بدون رابطه جنسی هم وجود دارد، هرچند بسیار نادر است. این اتفاق می تواند از طریق تماس غیرمحافظت شده پوستی یا استفاده مشترک از وسایل شخصی آلوده رخ دهد.
